Przewrotnie zacznę dziś od różnic między rękojmią a gwarancją, a w dalszej części wpisu przedstawię obie instytucje szczegółowo, aby już na wstępie uchwycić ich istotę:
– rękojmia za wady rzeczy sprzedanej jest obowiązkowa (wynika z ustawy – Kodeksu cywilnego), gwarancja dobrowolna (wynika z oświadczenia gwaranta, stanowiąc jego jednostronne zobowiązanie);
– w przypadku rękojmi podmiotem odpowiedzialnym za niezgodność towaru z umową jest sprzedawca, w przypadku gwarancji gwarant (najczęściej producent);
– uprawnienia kupującego i obowiązki sprzedawcy w przypadku rękojmi znajdują normowanie w Kodeksie cywilnym, natomiast w przypadku gwarancji wynikają one z oświadczenia gwaranta;
– okres obowiązywania rękojmi wynosi 2 lata co do rzeczy ruchomych i 5 lat co do nieruchomości, które liczymy od dnia wydania rzeczy kupującemu, a w przypadku gwarancji okres ten zależy od woli gwaranta.
Rękojmia jest formą odpowiedzialności sprzedawcy względem kupującego za wady fizyczne lub prawne sprzedanej rzeczy. Jest to instytucja ustawowa, znajdująca swoje normowanie w Kodeksie cywilnym, zatem nie wymaga żadnych porozumień umownych. Sprzedawca odpowiada za wady fizyczne lub prawne rzeczy sprzedanej bez względu na to, czy ponosi winę za powstanie wady, czy wiedział lub co najmniej mógł przypuszczać, że sprzedawana rzecz ma wadę.
Wada fizyczna rzeczy polega na niezgodności towaru z umową, do której dochodzi jeżeli rzecz:
1. nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
2. nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
3. nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
4. została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
Jest to jednak wyliczenie przykładowe, co znaczy, że inna niż wyżej wskazana niezgodność sprzedanej rzeczy z umową może być podstawą roszczeń z tytułu rękojmi.
Wada prawna występuje wówczas, gdy rzecz sprzedana jest:
1. własnością osoby trzeciej;
2. obciążona prawem osoby trzeciej;
3. objęta ograniczeniem w korzystaniu lub rozporządzaniu wynikającym z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.
Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może żądać wymiany rzeczy na wolną od wad albo usunięcia wady, alternatywnie złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Ograniczenie powyższe nie ma zastosowania, jeżeli sprzedawca wymienił już rzecz na nową lub naprawiał ją albo nie uczynił zadość tym obowiązkom. Co istotne, kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.
Jeżeli rzecz wadliwa została zamontowana, kupujący może żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania po dokonaniu wymiany na wolną od wad lub usunięciu wady. W razie niewykonania tego obowiązku przez sprzedawcę kupujący jest upoważniony do dokonania tych czynności na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy.
Jeżeli sprzedawca, który otrzyma od kupującego żądanie wymiany rzeczy na wolną od wad albo naprawy rzeczy i nie ustosunkuje się do tego żądania w terminie 14 dni, uważa się, że uznał je za uzasadnione.
Aby pociągnąć sprzedawcę do odpowiedzialności, o której wyżej mowa, wada musi zostać stwierdzona przed upływem 2 lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości – przed upływem 5 lat od dnia wydania rzeczy kupującemu.
Domniemywa się, że wada, która ujawniła się w ciągu roku od dnia wydania konsumentowi rzeczy, istniała w momencie sprzedaży. Dla konsumenta znaczy to, że na sprzedawcy, który chciałby uwolnić się od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, ciąży obowiązek wykazania, że wada powstała z winy konsumenta.
Roszczenia z tytułu rękojmi przedawniają się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Jeżeli natomiast kupującym jest konsument, bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem 2, a gdy chodzi o wady nieruchomości – przed upływem 5 lat od dnia wydania rzeczy kupującemu.
Gwarancja jest inną instytucją prawa cywilnego, uzupełniającą ochronę kupującego przysługującą mu na podstawie przepisów o rękojmi. Gwarancja bowiem jest dobrowolnym oświadczeniem w przedmiocie jakości towaru, złożonym przez przedsiębiorcę – gwaranta, którym może być producent, importer, dystrybutor lub sprzedawca. Wskazane podmioty mogą, lecz nie muszą udzielić kupującemu gwarancji. Udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie.
Zakres odpowiedzialności gwaranta powinien być określony w dokumencie gwarancyjnym. Konsument ma prawo żądać wydania dokumentu gwarancyjnego na trwałym nośniku (np. na papierze). Jest on dowodem przysługiwania konsumentowi uprawnień z tytułu gwarancji. Jego brak nie oznacza zatem braku tych uprawnień, może jednak utrudnić dochodzenie roszczeń z tytułu gwarancji. Sprzedawca ma obowiązek wydać kupującemu wraz z rzeczą sprzedaną dokument gwarancyjny oraz sprawdzić zgodność znajdujących się na rzeczy oznaczeń z danymi zawartymi w dokumencie gwarancyjnym oraz stan plomb i innych umieszczonych na rzeczy zabezpieczeń.
Jeżeli została udzielona gwarancja co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że gwarant jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w oświadczeniu gwarancyjnym.
Gwarant jest obowiązany wykonać swoje obowiązki w terminie określonym w treści oświadczenia gwarancyjnego, a gdy go nie określono – niezwłocznie, ale nie później niż w terminie czternastu dni, licząc od dnia dostarczenia rzeczy przez uprawnionego z gwarancji.
To kupujący decyduje, czy korzysta z uprawnień gwarancyjnych, czy uprawnień z tytułu rękojmi. Decydujące dla dokonywania słusznego wyboru pomiędzy tymi instytucjami będzie ustalenie treści dokumentu gwarancyjnego (przedmiotowego i czasowego zakresu gwarancji) oraz podmiotu, który jest gwarantem. Jeśli oświadczenie gwarancyjne będzie zawierać szerszy wachlarz obowiązków gwaranta na wypadek wystąpienia wadliwości rzeczy, korzystniejszy dla kupującego niż normowany przepisami Kodeksu cywilnego zakres obowiązków sprzedawcy z tytułu rękojmi, to lepiej skorzystać z gwarancji niż z rękojmi.
Należy mieć także na uwadze czynnik czasu i okoliczność, że gwarantem najczęściej jest producent, zatem jeżeli sprzedawca poinformuje, że nie ma możliwości naprawy rzeczy wadliwej i musiałby odesłać rzecz do serwisu, natomiast gwarancja nadal obowiązuje, to lepiej skorzystać z gwarancji i dostarczyć rzecz wadliwą producentowi, który powinien szybciej i lepiej naprawić wadliwą rzecz ze względu na wiedzę o cechach rzeczy, którą wyprodukował.
Kupujący, który zdecyduje się na wykorzystanie gwarancji nie musi obwiać się utraty roszczeń wynikających z rękojmi (i odwrotnie). Te dwie instytucje są od siebie niezależne, a wybór jednej z nich zależy od okoliczności danego przypadku. Kupujący może wykonywać uprawnienia wynikające z omawianych instytucji w dowolnej kolejności, z tym że tylko w terminach ustawowych (rękojmia) lub wynikających z oświadczenia gwarancyjnego (gwarancja).
Należy jednak mieć na uwadze, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego nie ma możliwości „mieszania uprawnień” z gwarancji i rękojmi w tym sensie, że jeżeli reklamacja zostanie zgłoszona na podstawie gwarancji, to w tej konkretnej sprawie trzeba będzie do końca korzystać z podstawy gwarancyjnej dochodzenia roszczeń. Przejście na uprawnienia wynikające z rękojmi będzie możliwe, zdaniem Sądu Najwyższego, tylko w przypadku braku możliwości załatwienia sprawy na podstawie gwarancji.
Co istotne, w razie wykonywania przez kupującego uprawnień z gwarancji bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu niezgodności rzeczy sprzedanej z umową ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie.
W przypadku nieuzasadnionej odmowy przyjęcia roszczeń z tytułu rękojmi albo gwarancji kupujący ma prawo wytoczyć powództwo przeciwko sprzedawcy lub gwarantowi w celu dochodzenia swoich praw. Może także skierować zawiadomienie do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a także skorzystać z pomocy rzecznika praw konsumentów.
Jeżeli potrzebujesz pomocy w dochodzeniu roszczeń z tytułu rękojmi lub gwarancji, pozostaję w gotowości do jej udzielenia. Sama wielokrotnie korzystałam z uprawnień z tytułu rękojmi jako konsumentka, w tym kilkukrotnie odstępując skutecznie od umów ze względu na istotne wady fizyczne rzeczy sprzedanych, nawet po upływie kilku miesięcy używania danej rzeczy, a jednocześnie prowadziłam tego rodzaju sprawy w imieniu klientów, tak osób fizycznych, jak i przedsiębiorców, którzy swych roszczeń z tytułu rękojmi i gwarancji dochodzili z moją pomocą na drodze sądowej.